Wouter Schuller kon er wel eens verdrietig van worden. Zijn vak, de musculoskeletale geneeskunde, is lange tijd niet serieus genomen door andere artsen. Het werd bestempeld als ‘alternatief’. Zijn doel: wetenschappelijk onderzoek doen naar de mogelijkheden van de MSK-geneeskunde
In 2020 promoveerde hij bij het Amsterdam Institute of Public Health, het onderzoeksinstituut van het Amsterdam UMC. “Dat is een gerenommeerd onderzoekscentrum in binnen en buitenland. Alleen het feit al dat ik daar rondliep en onderzoek deed, heeft enorm geholpen voor de acceptatie van ons vak, nog los van de resultaten. Het vak wordt serieuzer genomen’’, zegt de Amsterdammer.
Zijn promotieonderzoek, ‘Musculoskeletal Medicine in The Netherlands’, is het eerste Nederlandse wetenschappelijke onderzoek ooit naar musculoskeletale geneeskunde. Ook in het buitenland is maar weinig onderzoek gedaan naar deze vorm van geneeskunde en de mogelijkheden. “In de Verenigde Staten wordt wel onderzoek gedaan naar chiropractie en manipulatie. Daar zijn ook aparte universiteiten voor osteopathie. Wereldwijd zijn er zo’n 70.000 chiropractoren. Dat is een heel andere orde van grootte, waardoor er veel meer geldstromen beschikbaar zijn voor onderzoek. Wij zijn in Nederland met 150 MSK-artsen. Dat maakt dat het heel lastig is om geld bij elkaar te krijgen voor onderzoek, want voor subsidies is er een enorme competitie.”
Mede dankzij een bijdrage van de NVAMG, de Nederlandse Vereniging van Artsen Musculoskeletale Geneeskunde, en enkele andere fondsen, kreeg hij de financiering rond. In december presenteerde hij de resultaten van het zevenjarige onderzoek [Wouter deed het naast zijn werk in de Spineclinic in Zaandam, red.]. Drie grote vragen stonden centraal: Wat zijn de karakteristieken van de MSK-arts? Wie zijn de patiënten die naar de MSK-arts komen en wat zijn hun klachten en medische voorgeschiedenis? En wat is het verloop van hun klachten in de zes maanden na het eerste consult bij de MSK-arts? Onderdeel van het onderzoek was een cohortstudie onder ruim 1.300 patiënten. “Dit onderzoek is echt de eerste stap, we hebben nu een basis gelegd waarmee we verder kunnen’’, zegt Wouter.
Voor subsidies is er een enorme competitie
Wereldwijd heeft 7,3 procent van de bevolking last van lagerugklachten die activiteiten belemmeren. Daarmee is lagerugpijn nummer één oorzaak van beperking. Specifiek voor Nederland geldt dat circa 2,4 miljoen volwassenen chronische lagerugklachten hebben. Vaak zijn dit aspecifieke lagerugklachten, waarvoor geen duidelijke oorzaak gevonden kan worden. 25 tot zelfs 50 procent van de totale burden of pain in de westerse wereld, waaronder Nederland, is gerelateerd aan het houdings- en bewegingsapparaat. De financiële schade van lagerugpijn is tweeledig. Het gaat om zowel directe kosten in de gezondheidszorg als om maatschappelijke kosten in de vorm van ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheidsuitkeringen. In totaal gaat het in Nederland om zo’n 3,5 miljard euro per jaar.
De rug is zo’n mooi, maar ingewikkeld systeem
Een MSK-arts houdt zich bezig met diagnostiek en behandeling van klachten aan het houdings- en bewegingsapparaat. MSK-artsen behandelen onder andere rug- en nekklachten, hoofdpijn, schouder- en heupklachten en RSI-klachten. Ze gebruiken hiervoor eenvoudige middelen, zoals een uitgebreide anamnese, functie-onderzoek, manipulatie, oefeningen en beeldvormende diagnostiek zoals echo’s en MRI. Eventueel kunnen ze injecties geven.
Wouter Schuller ziet voor de MSK-arts een taak als ‘casemanager’ wat betreft klachten aan het houdings- en bewegingsapparaat. “De zorg voor mensen met met name rugklachten is nu nog een lappendeken. Er is geen regie over deze zorg. Een Amerikaanse collega zei een tijdje geleden: ‘Who you see, is what you get.’ Patiënten moeten geluk hebben dat hun huisarts of fysio toevallig erg geïnteresseerd is in ruggen en weet waar je terecht kunt voor welke zorg.” Dat gebeurt weinig met als gevolg dat veel patiënten het gevoel hebben van het kastje naar de muur te worden gestuurd.
De MSK-arts kan volgens Wouter die regierol bij uitstek op zich nemen. In tegenstelling tot de huisarts heeft een MSK-arts de kennis en de tijd om een nauwkeurige triage te doen. Bovendien krijgt een MSK-arts in de opleiding gedegen op het MSK-vakgebied gerichte kennis van orthopedie, neurologie, reumatologie, revalidatiegeneeskunde en pijnbestrijding.
Overigens werken veel MSK-artsen in hun klinieken en daarbuiten samen met medisch specialisten zoals radiologen, orthopeden en neurochirurgen en met fysiotherapeuten, manueel therapeuten en sportzorgmasseurs.
We beginnen van voor af aan en gaan in stappen heel precies alles na
MSK-artsen zijn over het algemeen artsen die eerder op een ander vakgebied werkzaam zijn geweest, zoals in de orthopedie, als huisarts of bedrijfsarts. Wouter zelf werkte een tijd als arts op de eerste hulp en liep mee met onder andere een wervelkolomchirurg. “Daar is de fascinatie voor de rug ontstaan. De rug heeft voor mij iets magisch. 120 gewrichtjes die in elkaar passen en samen zorgen voor stabiliteit en beweging. En dan ook nog eens al die zenuwen die door de rug lopen, het ruggenmerg dat beschermd wordt. Het is zo’n mooi, maar ingewikkeld systeem.” In die tijd assisteerde Wouter vaak bij operaties aan de rug. Het was na zo’n operatie dat hij zich realiseerde hoe weinig hij tijdens zijn studie geneeskunde eigenlijk had geleerd over de rug. “Dat vond ik eerst raar. Maar het komt denk ik omdat we nog maar zo weinig weten over de rug. Het is zo complex, de medische wetenschap weet nog lang niet hoe het precies in elkaar zit.” Wouter besloot zich verder te verdiepen in de rug en daarmee het hele houdings- en bewegingsapparaat en specialiseerde zich tot MSK-arts. In de afgelopen dertig jaar zag hij duizenden patiënten voorbijkomen. Vaak liepen ze al heel lang met rug- of nekklachten. “Soms al tientallen jaren. Vaak hebben ze in het begin geprobeerd een oplossing te vinden en zijn ze via de huisarts bij allerlei specialisten geweest, fysiotherapeuten, manueel therapeuten, neurologen. Soms hielp behandeling even, maar meestal bleef de pijn, tot grote frustratie van de patiënt.’’
Dit zelfde beeld kwam naar voren in het onderzoek van Wouter en zijn onderzoeksassistent Daphne Rohrich waaraan ruim 1.300 patiënten mee deden. Een meerderheid had al langer dan een jaar last van de rug, en vaak al veel langer dan dat. Met name lagerugklachten (48%) en nekklachten (17%) kwamen veel voor. 68 procent was eerder behandeld door een fysiotherapeut, 38 procent door een manueel therapeut en 17 procent door een chiropractor. Vaak hielp de behandeling niet of maar tijdelijk. “Die verhalen herken ik bij veel van mijn eigen patiënten”, zegt Wouter. “Vaak hebben ze het opgegeven en hebben ze geleerd met de pijn te leven. Ik pretendeer niet dat we iedereen van zijn klachten kunnen af helpen, maar wij hebben een brede kijk op de rug. We beginnen van voor af aan en gaan in stappen heel precies alles na. We kijken ook naar de verschillende behandelingen die iemand in het verleden al gehad heeft en leggen de patiënt uit waarom dat gedaan is. Alleen dat al, het stap voor stap uitleggen van hoe je naar de klachten kunt kijken, vinden mensen heel fijn.”
Uit het onderzoek van Wouter komt naar voren dat van de 1.117 patiënten die aan het volledige onderzoek hebben meegedaan, 578 een sterke verbetering merkten na behandeling door een MSK-arts ten opzichte van hun initiële pijnniveau. 226 patiënten merkten geen verbetering. 313 patiënten merkten een matige, maar wel klinisch relevante verbetering. 362 patiënten rapporteerden bijwerkingen van de behandeling, vaak vermoeidheid. Meestal verdwenen de bijwerkingen binnen een week. Wouter: “Het onderzoek laat zien dat bij de meeste mensen hun klachten verbeteren na behandeling door een MSK-arts. Dat zie ik zelf ook bij mijn eigen patiënten. Maar meer onderzoek is nodig, want met het soort onderzoek dat wij hebben gedaan is een causale relatie niet vast te stellen. Ik zou heel graag meer onderzoek doen met fysieke metingen in plaats van alleen met vragenlijsten over hoe mensen zich voelen. Ik ben aangesloten bij de koepel Amsterdam Movement Sciences van het Amsterdam UMC en hoop van daaruit verder onderzoek op te zetten, samen met bewegingswetenschappers en biomechanici.” Wat Wouter betreft is zijn promotieonderzoek dus niet het einde, maar pas het begin. Uiteindelijk zou hij heel graag het complete mysterie van de rug ontrafelen. “MSK-artsen zien de rug als een spanconstructie die uit heel veel onderdelen bestaat. Maar het hele mechanisme kennen we niet. Als er ergens iets scheef zit, hoe wordt dat dat gecompenseerd? Compenseren moet, anders stort de constructie in. Maar hoe doet ons lijf dat? En tot welke klachten leidt dat? Ik zou heel graag de hele spanconstructie willen ontleden, net zoals dat al gedaan is met bijvoorbeeld de knie of de enkel. Alleen is de rug veel groter en complexer.”
Op de website www.mskzorg.nl kun je zoeken naar een MSK arts bij jou in de buurt.
